**تجربه عراق

اشكال دخالت خارجی برای تغییر حكومت ها این است كه دخالت كنندگان، نقش گروه های مین یاب را بازی می كنند؛ یعنی هرگز نمی توانند تضمین كنند كه نتیجه كارشان چه خواهد شد. حدود یك دهه پیش، زمانی كه واشنگتن خود را برای سرنگونی حكومت صدام حسین آماده می كرد، فرمول ساده ای را برای فردای عراق در سر داشت. تصور كاخ سفید این بود كه ابتدا انجمنی از مخالفان صدام حسین، از گروه های سرشناس، تا گروه های 'خلق الساعه' مانند الوفاق الوطنی به رهبری ایاد علاوی و جنبش سلطنت مشروطه عراق (!) به رهبری بازماندگان خاندان هاشمی را تشكیل می دهد. سپس با نیروی نظامی عراق را اشغال می كند و بعد، همین گروه ها، قانون اساسی جدید عراق را مطابق میل آمریكا تنظیم خواهند كرد.

اما پس از اشغال عراق، صفحه سیاسی جدید در این كشور، به گونه ای دیگر ورق خورد. طرح 'پل برمر'، حاكم غیرنظامی آمریكا در عراق، برای انتصاب گروهی به منظور نوشتن قانون اساسی جدید، با مخالفت افراد ذینفوذ مواجه شد.

مخالفان خواستار این بودند كه قانون اساسی عراق، تنها توسط كسانی نوشته شود كه از سوی مردم انتخاب شده اند. وضعیتی كه آمریكایی ها روی آن حساب نكرده بودند، نفوذ كلام روحانیان شیعه در میان مردم عراق بود. همین نفوذ كلام سبب شد كه پل برمر در نهایت عقب نشینی كند و اولین پیش بینی آمریكا در عراق با شكست روبرو شود.

پس از آن، بعضی از گروه هایی كه بر خلاف وعده های آمریكا، از خوان قدرت بی بهره مانده بودند، قهر سیاسی كردند و گروه های مسلح تروریستی هم با فعالیت های گسترده خود، تا چند سال، بسیاری از شهرهای عراق را به صحنه نبردهای خونین تبدیل نمودند.

مدت ها طول كشید تا دولتی باثبات در عراق سر كار آمد و توانست امنیت و آرامش نسبی را به این كشور بازگرداند؛ در نهایت، آنچه نصیب ایالات متحده شد، شكستی سیاسی در عراق بود كه به بهای ده ها میلیاردها دلار هزینه و هزاران كشته به دست می آمد.

** سوریه امروز

وضعیت سوریه، از نظر پراكندگی قومی و مذهبی، بسیار پیچیده تر از عراق است. در عراق شیعیان، سنی ها و كردها، سه كانون اجتماعی مهم به شمار می روند. در سوریه، علاوه بر كردها كه برای خود هویتی غیر از عرب ها قائلند، خود عرب ها نیز دارای گروه بندی های متفاوتی هستند. از این منظر، سنی ها، اسماعیلیان، شیعیان، علویان، دروزی ها (شاخه ای از اسماعیلیان) و ارمنی های ارتودكس، هركدام هویت های قومی مستقلی دارند.

نكته مهم دیگر این است كه در سوریه، گروه های قومی و مذهبی، به صورت خوشه ای و در مناطق جغرافیایی خاص زندگی می كنند. برای مثال، 40 درصد از سنی ها، شهرنشین هستند و از میان این افراد، 80 درصد تنها در پنج شهر بزرگ سوریه اقامت دارند. بیشتر علویان در شمال غربی سوریه ساكنند. حدود 90 درصد از ساكنان جبل العرب، دروزی هستند. مورخان، این گسست اجتماعی را به سیاست های فرانسه در زمان استعمار سوریه نسبت می دهند.

این اعتبار را باید به دولت بشار اسد داد كه با وجود علوی بودن، هرگز در مسیر تقویت یكجانبه علویان گام بر نداشته است؛ چنانكه امروز، جامعه سنی در سوریه، جامعه ای به نسبت متمول و شهرنشین و اجتماع علویان، اجتماعی روستایی و كم درآمدتر است.

اگر ثبات در سوریه زیر سوال برود، با توجه به منافع مشخص و مستقلی كه 'تركیه'، 'كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس' و 'اروپا و آمریكا' از سه منظر متفاوت در سوریه دنبال می كنند، احتمال بالا گرفتن آتش جنگ های قومی، صد در صد بیشتر از عراق خواهد بود.

تجربه گزنده آمریكا در عراق، به همراه دیگر تجربه های تلخ آمریكا در گذشته، سبب شده كه امروز، واشنگتن در ارتباط با سوریه با موانعی مواجه باشد. شكی نیست كه سرنگونی یكی از بزرگترین حامیان مقاومت و انتفاضه در منطقه، جزو آرزوهای بزرگ هر دو حزب حاكم آمریكاست. رژیم صهیونیستی، متحد راهبردی آمریكا در منطقه خاورمیانه است و هر رویدادی كه به حفظ امنیت این رژیم كمك كند، در راستای منافع واشنگتن ارزیابی می شود.

تغییر حاكمیت سوریه و حذف یك متحد مسكو در منطقه، گامی بلند در مسیر تنگ تر كردن محاصره روس ها خواهد بود.

در مقابل، تصور اینكه آمریكا حاضر شود یك مخالف رژیم صهیونیستی را با یك مخالف دیگر این رژیم عوض كند خیال باطلی است. علاوه بر این، هر تنشی در منطقه كه به افزایش بهای نفت پیش از آبان ماه (زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریكا) منجر شود، فاجعه ای برای حزب دموكرات و رییس جمهوری این كشور خواهد بود.

در چنین وضعیتی است كه واشنگتن درظاهر از حل سیاسی مناقشه پشتیبانی می كند و سازمان اطلاعات مركزی آمریكا (سیا) در عمل، پول و سلاح به دست 'مخالفان برگزیده سوریه' می رساند.

امروز، سوریه با وجود همه دشمنی هایی كه علیه این كشور می شود، می تواند در چارچوب اصلاحات در پیش گرفته شده نقش یك جامعه پیشرو در مردمسالاری را در میان كشورهای عربی ایفا كند.

دلیل اینكه مخالفان سوری و كشورهای حامی آنها دایما بر مخالفت با روند اصلاحات دولت تاكید می كنند، این است كه مجموعه ای از نیروهای تامین كننده اهداف كشورهای خارجی در سوریه استقرار یابد.

مسوولیت تاریخی ملت سوریه، مقاومت در برابر اهداف كشورهای غربی و همزمان، تلاش فعال در پیشبرد اصلاحات است.

مترجمام**9163**1415