در روزهای اخیر اخباری مبنی بر احتمال استفاده ناتو از یك پایگاه روسی در منطقه 'اولیانوفسك –جنوب غربی روسیه' این كشور مطرح شد كه واكنش های متفاوتی را به دنبال داشت. به گزارش ایرنا، به نقل از گزارش روز پنجشنبه 24 فروردین، وزارت امور خارجه روسیه، 'آلكساندر لوكاشویچ' سخنگوی وزارت امور خارجه این كشور، با اشاره به همكاری روسیه با ناتو در زمینه انتقال محمولات غیرنظامی این سازمان به افغانستان بر اساس قرارداد سال 2008 (1387) گفت: ناتو در ماه مه 2011 (اردیبهشت 1390) از روسیه خواست اجازه دهد محمولات غیرقابل انتقال از طریق هوایی هم با استفاده از امكانات زمینی و ریلی این كشور به افغانستان حمل شود.

از یك سو با اعلام خبر استقرار نیروهای ناتو در این پایگاه رویكردهای منفی بسیاری را از مردم این منطقه به همراه داشت و از دیگر سو، بسیاری از مقام های ارشد روس در واكنش به این امر اعلام كردند كه بحث اجاره داده پایگاه نظامی به نیروهای ناتو در منطقه اولیانوفسك مطرح نیست و قرار است از این محل برای انتقال محموله های غیرنظامی ناتو از افغانستان با كنترل كامل دولت روسیه استفاده شود. روسیه از سال 2008 طبق قراردادی به ناتو اجازه حمل محموله های غیرنظامی خود را از طریق خاك این كشور به افغانستان داده است و در زمان حاضر دو طرف برای استفاده از قلمرو و حریم هوایی روسیه برای انتقال این تجهیزات ناتو از افغانستان و بالعكس به كشورهای عضو پیمان هم به توافق رسیده اند . همچنین،'آندرس فوگ راسموسن' دبیر كل پیمان ناتو، طی كنفرانس ویدئویی در خبرگزاری 'ریانووستی' اظهار داشت كه ناتو قصد ندارد هیچ كدام پایگاهی را در خاك روسیه ایجاد كند. وی گفت: 'ما نیروهای خود را از طریق روسیه منتقل نمی كنیم و قصد نداریم هیچ كدام پایگاهی را در خاك این كشور مستقر كنیم'. راسموسن افزود: 'بین ناتو و روسیه تفاهمنامه مشخصی وجود دارد كه به ما امكان می دهد بارهای غیرمرگبار را از طریق این كشور حمل و نقل كنیم'. با این وجود بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، آمریكا به حصول توافق با روسیه در خصوص ایجاد مركز ترانزیتی در استان اولیانوفسك امیدوار است. در این زمینه 'سرگئی ریابكوف' معاون وزیر امور خارجه روسیه پیشتر به خبرگزاری 'ریا نووستی' اطلاع داده بود كه قرار است روسیه در مقابل ایجاد مركز ترانزیتی در اولیانوفسك منافع مادی دریافت كند. وی همچنین گفته بود كه مركز ترانزیتی در اولیانوفسك فقط به عنوان یك مركز لجستیكی- پشتیبانی ایجاد و مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در این چارچوب، با توجه به فضای روابط روسیه- ناتو (مباحث مربوط به سپر دفاع موشكی و ترانزیت كالاهای ناتو) آینده همكاری های دوجانبه چگونه می تواند باشد؟

**روابط روسیه- ناتو؛ پیشینه

----------------------------

در سال 1991(1370) همكاری و مشاركت روسیه با ناتو آغاز گردید.این همكاری در سال 1994(1372) با پیوستن روسیه به برنامه مشاركت برای صلح‏ گسترش یافت.روسیه در اجرای صلح در بوسنی به‏ همكاری با ناتو پرداخت و این اولین همكاری در یك‏ عملیات نظامی بین المللی محسوب می‏شد.در سال‏ 1997(1376) دو طرف با امضای موافقتنامه ایجاد روابط دو جانبه امنیتی، این همكاری را نهادینه كردند.به این ترتیب،روسیه در سال 1997 طبق‏ موافقتنامه‏ 'سند بنیادین پاریس‏' به عنوان بیست و یكمین شریك ناتو وارد طرح مشاركت برای صلح‏ گردید.اما این همكاری به دلیل آغاز حملات ناتو به‏ كوزوو،چندان دوام نیافت و مسكو عملكرد ناتو در بالكان را به دلیل بی‏توجهی به جهت‏گیری‏های‏ روسیه و عدم مشورت با سران كرملین،بشدت‏ محكوم و سرانجام در سال 1999 (1378) روابط خود را با این سازمان قطع كرد. با روی كار آمده 'ولادیمیر پوتین' بعنوان رییس جمهور روسیه و وقوع حادثه تروریستی یازده سپتامبر 2001 زمینه‏های همكاری با ناتو باعث نزدیكی‏ این كشور و این سازمان گردید. در این رابطه روسیه‏ در سال 2002 میلادی(1381) ،به احیای روابط خود با ناتو پرداخت و در 28 می سال 2002 (خرداد1381) به عضویت‏ شورای مشترك ناتو- روسیه در آمد كه نقطه اوج‏ همگرایی كرملین به ویژه ولادیمیر پوتین با ناتو به‏ شمار می‏آمد. اما در سال 2008، این روند همكاری به دلیل عملیات نظامی روسیه در گرجستان و رفتار دولت بوش نسبت به روسیه دچار وقفه شد و سطح روابط روسیه و ناتو كاهش یافت. اما باید درنظر گرفت كه علت كاهش این روابط هم آمریكا بود چراكه عمده‌ترین موتور حركت سیاسی و نظامی در ناتو آمریكا است.

** روسیه- ناتو؛ استقرار پایگاه

---------------------------------

همكاری روسیه و ناتو از جمله روابطی است كه همواره از یك نوسان سینوسی برخوردار بوده به نحوی كه در دوره هایی از روابط به پایین سطح خود و در دوره ای افزایشی دوچندان داشته است. به نظر می رسد كه روابط دو طرف به دلیل ماهیت رقابت گونه هرگز نتوانسته شكلی از همكاری منسجم به خود بگیرد. چراكه ناتو در دوره های زمانی مختلف بعنوان میراث بازمانده از دوران جنگ سرد به دنبال اقداماتی حركت كرده كه موازنه راهبردی با روسیه را برهم بزند. در این زمینه، ابتدا از اوایل سال 1994در قالب 'سیاست مشاركت برای صلح' همكاری های خود را با كشورهای شرق اروپا آغاز كرد و سپس بین سال های 1995 تا 1999 برخی از آنها همچون چك، لهستان و مجارستان را در درون این سازمان پذیرفت. هرچند روسیه همواره به نوع حركت ناتو در اروپای شرقی و حیات خلوت خود اعتراض داشته اما این كشور نیز پس از حادثه یازدهم سپتامبر 2001 به دلیل تغییر ماهیتی در نظام بین الملل، روندهای منطقه ای و برای حفظ و افزایش حضور بین المللی همكاری های خود را در قالب ترانزیت لجستیك نیروها با ناتو آغاز كرد. در این چارچوب، اعلام در اختیار گذاشتن یك پایگاه روسی در ایالت اولیانوفسك این كشور طیفی از تناقض و تعارض را در فضای سیاست خارجی روسیه شایع كرد كه بخشی از آن را می توان ناشی از نوسان سیاست خارجی این كشور در طول دهه های اخیر دانست. با این وجود به نظر می رسد كه روسیه در چند سال اخیر نگاه ویژه ای به همكاری با ناتو در قالب كمك به افغانستان داشته و این همكاری روسیه را تنها می توان همكاری محدود دوجانبه خواند چراكه نگاه این كشور در بلند مدت به ناتو نگاهی همراه با تردید و رقابت بوده و خواهد بود به ویژه اینكه از این پس می بایست سپر دفاع موشكی آمریكا را سپر دفاع موشكی ناتو خواند و رقابت سه گانه روسیه، آمریكا و ناتو تشدید خواهد شد.

تحقیق**2040**1358